Dedektif temalı bir kara film parodisi olan Dead Men Don’t Wear Plaid (Ölü Adamlar Ekose Giymez, 1982), benzerine pek rastlamayacağınız türde bir yapım. 1940’lı ve 1950’li yılların klasik veya kült kara filmlerinden kesitler alarak hikayesinin içine yedirildiği bu filmde, Steve Martin ve Rachel Ward başrolde yer alıyor. Filmin yönetmeni Carl Reiner’ın ise kısa bir rolü var. Bu isimlerin haricindeki birkaç küçük rolü göz ardı edersek geri kalan bütün oyuncular klasik döneme ait film yıldızları. Birçoğu o dönem yaşıyor olsa bile kariyerlerinin gençlik yıllarındaki o klasik rollerini hatırlamak çok keyifli.
Dedektif Rigby Reardon’un ofisine Juliet Forrest adında bir kadın gelir. Ölen babasının cinayete kurban gittiğini düşünen Juliet, Rigby’den yardım ister. İlk gördüğü anda Juliet’ten etkilenen Rigby, olayı araştırmaya başlar ama ipuçlarını topladıkça içinden çıkılması zor bir işle uğraştığının farkına varacaktır.
Klasik kara filmlere benzer bir konuya sahip olan film, absürt detaylarla ile süslenmiş. Phillip Marlowe, cinayet vakasında Rigby’e yardım ediyor. Ingrid Bergman, Rigby’e kur yapıyor. Double Indemnity filmindeki Walter Neff’i ayartmak için Rigby’nin femme fatale Phyllis Dietrichson’ın kılığına girmesi gibi matrak sahneler var. Steve Martin’in eski yıldızlarla karşılıklı oynadığı sahneler ise amors çekim ve ayrıntı planlar kullanılarak birbirine bağlanmış.
Double Indemnity (1944) göndermesi
Dead Men Don’t Wear Plaid filmini klasik kara filmlerden farklı veya üstün olmasını sağlayan bir tarafı yok açıkçası. Onu ilginç kılan zaman kırılmasını sağlaması. 80’li yıllarda çekilen bir film, 40’lar ve 50’lerden sahneler alarak bir nevi tarihin tekerrür etmesini sağlıyor. Ayrıca zamanla beraber gerçekliğin de kırılmasına yol açıyor. Çoğunlukla filmlerin içinde, televizyon veya sinema perdesi aracılığıyla eski filmlerinin aslını görebiliriz. Ama burada alıntı yaptığı her filmin gerçekliğini bozarak ve onlara farklı bir anlam yükleyerek senaryosuna dahil ediyor. Walter Neff’i çapkın bir sarışın avcısı, Phillip Marlowe’u ise Rigby’nin ayak işlerine koşturduğu bir dedektif olarak gösteriyor. Bazı rollerin karakteristik özellikleri korunuyor ama film kendi gerçekliğini yaratıyor.
Chinatown (1974), kara filmin biraz kimlik değiştirerek de olsa yeniden yükseleceğinin habercisiydi. Dedektif filmleri, aksiyon soslu karamsar suç filmleri, baştan çıkaran kadın temalı yapımlar, kara filmin yolunu açan türde filmlerdi. Dead Men Don’t Wear Plaid ise 80’li yılların bakış açısıyla kara filmin yükselişini tahmin edebilecek kadar öngörüye sahip bir yapım olduğunu söyleyebiliriz. Türün klişelerini biraz sulu bir mizah ile süsleyerek farklı, nostaljik bir çalışma ortaya koyuyor. Hem de filmin müziği Miklós Rózsa’ya, kostüm tasarımı ise Edith Head‘a ait. Türün severleri için hızlandırılmış bir kara film turu hissi uyandıracağı kanaatindeyim.
Hangi filmlerden ve hangi klasik oyunculardan kesitler görüldüğünü merak edenler aşağıdaki sıralamaya göz gezdirebilirler.
- The Killers (1946) – Ava Gardner, Burt Lancaster, William Conrad, Charles McGraw, Jeff Corey, John Miljan
- This Gun for Hire (1942) – Alan Ladd
- Sorry, Wrong Number (1948) – Barbara Stanwyck
- The Lost Weekend (1945) – Ray Milland
- The Big Sleep (1946) – Humphrey Bogart
- Dark Passage (1947) – Humphrey Bogart
- In a Lonely Place (1950) – Humphrey Bogart
- Suspicion (1941) – Cary Grant
- Notorious (1946) – Ingrid Bergman
- The Glass Key (1942) – Veronica Lake, Brian Donlevy, Norma Varden
- The Postman Always Rings Twice (1946) – Lana Turner
- Johnny Eager (1941) – Lana Turner, Edward Arnold
- Deception (1946) – Bette Davis
- The Bribe (1949) – Ava Gardner, Charles Laughton, Vincent Price
- I Walk Alone (1947) – Kirk Douglas
- Double Indemnity (1944) – Fred MacMurray
- White Heat (1949) – James Cagney, Edmond O’Brien
- Humoresque (1946) – Joan Crawford
KÜNYE / IMDB: 6,8
Yönetmen: Carl Reiner
Senaryo: Carl Reiner, George Gipe, Steve Martin
Oyuncular: Steve Martin (Rigby Reardon), Rachel Ward (Juliet Forrest), Carl Reiner (Field Marshall VonKluck), Reni Santoni (Carlos Rodriguez), Ava Gardner (Kitty Collins), Humphrey Bogart (Phillip Marlowe), Alan Ladd, Barbara Stanwyck (Leona Hastings-Forrest), Lana Turner (Jimmi-Sue Altfeld), Veronica Lake (Monica Stillpond), Burt Lancaster (Swede Anderson), Ray Milland (Sam Hastings), Ingrid Bergman (F.X. Huberman), James Cagney (Cody Jarrett), Fred MacMurray (Walter Neff), Bette Davis (Doris Davermont), Cary Grant (Yakışıklı), Joan Crawford (Margaret), Kirk Douglas, Charles Laughton, Brian Donlevy, Edward Arnold (Altfeld)
Müzik: Miklós Rózsa
Görüntü Yönetmeni: Michael Chapman
Kurgu: Bud Molin
Kostüm: Edith Head
Ülke: ABD
